Wonen en werken langs de Oude RijnFOCUS LOCUS OUDE RIJN – Het gebied lang de rivier de Oude Rijn kenmerkt zich door tegenstellingen. Langs deze rivier wonen en werken van oudsher veel mensen en is er veel bedrijvigheid. Maar als je over de rivier vaart, zie je ook verassende doorkijkjes die uitzicht geven op karakteristieke, groene gebieden en vergezichten.
Het is een gebied waar we trots op zijn in Zuid-Holland. Daarom willen we het goede van dit gebied behouden én ontwikkelen. Ook door te zoeken naar mogelijkheden om de verouderde bedrijfsterreinen te moderniseren of een andere bestemming te geven. tegelijkertijd willen we, indachtig de eigenheid van dit gebied, daarbij de natuurontwikkeling in het oog houden én nieuwe woningen bouwen. Ontwikkeling in de Oude Rijnzone is nodig om het nationaal landschap Groene Hart te blijven vrijwaren van grootschalige veranderingen.
Foto’s en verhalen van bewoners/deelnemers Oude Rijn ateliersDe vele foto’s die in het kader van het procject ‘focus locus Oude Rijn’ zijn gemaakt, zijn van grote waarde. De foto’s en verhalen vormen een bijzonder naslagwerk en roepen herinneringen op. De kunst is nu niet alleen weemoedig terug te kijken op wat geweest is, maar om deze beelden een inspiratiebron te laten zijn bij het maken van een visie op de toekomst van de Oude Rijn.
Het project ‘focus locus Oude Rijn’ is gestart in het kader van de ‘culturele planologie’. De provincie zoekt daarbij naar samenwerkingsvormen tussen de ruimtelijke ordening en kunst en cultuur. Doel van ‘focus locus Oude Rijn’ is om via kunst en cultuur de samenhang, de identiteit en de eenheid van het gebied langs de Oude Rijn van Katwijk tot Utrecht zichtbaar te maken. In het project staat de beleving van het gebied langs de Oude Rijn centraal. Bewoners van het gebied hebben tijdens ‘Oude Rijn ateliers’, al varend over de rivier, foto’s gemaakt van plekken en gebouwen die ze karakteristiek, mooi of juist niet mooi vonden. Op de terugtocht werd besproken wat de deelnemers was opgevallen. In het boekje ‘In de beleving van de bewoners’ zijn de foto’s en gesprekken opgenomen.
Niet alleen bewoners hebben foto’s gemaakt en verhalen over het gebied verteld. Ook drie fotografen en twee schrijvers geven hun visie op het gebied.
Karel Tomeï bekijkt de Oude Rijn vanaf grote hoogte; hij heeft het gebied vastgelegd vanuit de lucht. Kunstenares Ellen Kooi heeft de Oude Rijn in surrealistische beelden gevangen, waarbij ze ook bewoners heeft betrokken. Aleks Droog geeft zijn visie op het landschap en het gebruik daarvan in panoramabeelden weer.
Tijs van den Boomen is langs de Oude Rijn van Katwijk naar Utrecht gewandeld en beschrijft zijn waarnemingen in een reisverslag. Hij maakt daarbij gebruik van de foto’s van de bewoners. Johan de Vos schreef drie essays bij de fotoseries van de fotografen.
Het geheel aan foto’s en verhalen levert een boeiend verslag en tijdsbeeld op van het gebied langs de Oude Rijn. Het toont de ontwikkeling in het gebied, waarbij veel verschillen naar voren komen, maar ook een groot aantal overeenkomsten. De resultaten van het project zijn verzameld in een fotoblik en waren op te vragen op de bijbehorende website (niet meer online).
De resultaten van ‘focus locus Oude Rijn’ worden gebruikt bij het opstellen van toekomstvisies in de ‘As Leiden-Katwijk’ en ‘Oude Rijnzone’ (het gebied tussen Leiden en Bodegraven). Deze projecten zijn gericht op het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit (groen, water, cultuurhistorie, recreatie, herstructureren bedrijventerreinen), het oplossen van knelpunten in de infrastructuur en op bepaalde plaatsen bouwen van woningen en bedrijven. In de Oude Rijnzone wordt ‘focus locus Oude Rijn’ ook ingezet bij het opstellen van een beeld-kwaliteitsplan voor de toekomstige inrichting van het gebied. Daarnaast wordt het onderzoek gebruikt in ‘Oude Rijn doet Nieuwe Zaken’. Dit project heeft tot doel om cultuurhistorie een belangrijke plaats te geven bij de verstedelijking in het gebied Katwijk tot en met Bodegraven.
De publicatie is een verzamelblik voor dingen die te maken hebben met de rivier de Oude Rijn. Mensen kunnen er zelf dingen bij stoppen die ze in de loop der tijd verzamelen. Bijvoorbeeld tijdens een fiets- of wandeltocht langs de rivier. In het blik zijn reeds verschillende boekjes opgenomen, allen ontworpen door studio 2 MAAL EE:
Oude Rijn verzamelblik
Verschillend vormgegeven boekjes in het blikAlle boekjes zijn anders van maat, vorm, papier, bedrukking, vormgeving en inhoud. Maar wel allemaal passend binnen de overkoepelende stijl die voor die 2 MAAL EE voor dit project ontworpen heeft. De vormgeving van ieder boekje is afgestemd op de inhoud. Ook de opmaak van de teksten is gekoppeld aan de inhoud. Zo zijn bijvoorbeeld de teksten in het boek van Karel Tomeï zo vormgegeven dat de witruimte tussen de Nederlandse en de Engelse tekst lijkt op de vorm van de rivier op de foto’s van tomeï.
De rivier als witruimte tussen de kolommenBij de publicatie hoorde een zeer bijzondere website die helaas niet meer online is. De satellietfoto vormde de basis voor de website. Door met de muis over de rivier te bewegen werden ‘hotspots’ zichtbaar waar de diverse foto’s gemaakt waren. Al deze foto’s konden aangeklikt en gedownload worden. De website was ontworpen en gemaakt door 2 MAAL EE.
Naast de open ateliers, de publicatie en de bijbehorende website was er een reizende tentoonstelling. Deze tentoonstelling reisde een jaar lang langs alle plaatsen in Zuid-Holland en Utrecht langs de Oude Rijn. Studio 2 MAAL EE heeft hiervoor samengewerkt met Studio Parade. Zij hebben een prachtig ontwerp gemaakt en gebouwd voor deze tentoonstelling.
In de Rijnstreek daar ben ik geboren.In de polder, daar wil ik eens sterven,
aan de Rijn, midden in het groene land.
Waar de vogels om je hoofd heen zwerven,
aan dit land heb ik mijn hart verpand.
Uit: Rijn Rapsodie
Bart de Geus, deelnemer uit Bodegraven
De initiatiefnemer en opdrachtgever was Provincie Zuid-Holland. De Provincie Utrecht was ook betrokken bij het project. ‘Focus locus Oude Rijn’ is onderdeel van het InterregIIIB-project ‘Sustainable Open Space II’ (SOS-II), Een project dat wordt gefinancierd door de Europese Unie. In SOS-II werken zeven regio’s in Noordwest-Europa samen. Doel is het ontwikkelen van strategieën voor het gebruik van de indentiteit van het landschap in planvorming, marketing en communicatie in open gebieden die onder stedelijke druk staan.
Ook in de toekomst zal ‘focus locus Oude Rijn’ een bron van inspiratie zijn voor andere projecten, planologen stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten.
Voor dit project was studio 2 MAAL EE een onderaannemer van Parklaan Landschapsarchitecten. De samenwerking met Parklaan is direct begonnen bij de oprichting van het landschapsarchitectenbureau met het ontwerp van een huisstijl. Dit stamt nog uit de tijd voordat studio 2 MAAL EE het licht had gezien. In de loop der jaren heeft deze samenwerking meerdere interessante, kunstzinnige uitingen opgeleverd.
